Krojc – Fotogram

Jakub „Krojc” Pokorski prezentuje swój kolejny tegoroczny album. Specjalnie dla nas zdecydował się rozłożyć Fotogram na czynniki pierwsze. Album stanowiący swoisty hołd dla twórczości rodziny Themersonów. 

TYTUŁ: FOTOGRAM

To moja czwarta płyta, którą nagrałem jako Krojc. Fotogram jest dla mnie wyjątkowym wydawnictwem, dlatego że urodziłem się i mieszkam w Płocku – mieście Stefana Themersona. Co roku w Płocku odbywa się festiwal Themersonowski, w którym uczestniczę jako widz. To właśnie na tym festiwalu zetknąłem się pierwszy raz z pracami Themersonów – z ich ocalałymi filmami ze sztukami teatralnymi – zrobiły one na mnie bardzo duże wrażenie. Podziwiam ich różnorodność, otwartość, brak schematów i odwagę w poszukiwaniu nowych form wyrazu. To podejście jest mi bardzo bliskie i dlatego postanowiłem nagrać coś od siebie. Myślałem o tym projekcie kilka lat i wreszcie udało mi się go zrealizować. 

Płyta ukazała się jako CD, na którego okładce znajdują się fotogramy wykonane przez Themersonów. Wszystkie tytuły utworów są pojęciami, których używał Stefan Themerson w swojej twórczości

laterna magica

Stefan Themerson opisuje dwie drogi tworzenia wizji. Jedną z nich jest Laterna Magica – urządzenie wynalezione przez Giambattistę dela Portę, służące do rzucania na biały ekran powiększonych i podświetlonych szkiełek przezroczystych.

uedża

To słowo, które w języku Arawaków oznacza cień, duszę i obraz. W tym przypadku uedża występuje jako zamiennik dla słowa kinematograf. Themerson w swoich rozważaniach dotyczących sztuki filmowej poszukiwał odpowiednich – najlepszych określeń dla zagadnień związanych z obrazem i dźwiękiem w filmie.

Potrzeba tworzenia – jako odgórny przymus, sens życia i istnienia artysty – stwierdzenie szczególnie prawdziwe, jeśli chodzi o Themersonów – pierwsze polskie awangardowe małżeństwo, które całe swoje życie poświęciło sztuce i tworzeniu w wielu dziedzinach sztuki.

Wielki-Człowiek-w-Niebie. Niebo jest rozumiane tu w kontekście Ekranu Niebios – wysokiej, ogromnej kopule, na której można oglądać „galaktykę dramatów”. Wielki-Człowiek-w-Niebie rzuca na ten ekran obrazy i światła, ale głównymi bohaterami widowisk są mieszkańcy Ziemi.

Fotogram, czyli obraz powstały na materiale światłoczułym.

W wieku 18 lat (w 1924 roku) Themerson zbudował odbiornik radiowy typu Cockney, z jedną lampą elektronową, która świeciła jasnym i tajemniczym światłem, niczym ingis fatuus, czyli jak błędny ognik. Themerson pisze, że radio emitowało dźwięki – szumy sfer niebieskich – nigdy dotąd przez niego niesłyszane, dźwięki fal radiowych, które mogłyby być uznane za muzykę, jednak wówczas żadna zdrowa na umyśle osoba nie pomyślała o nich w ten sposób.

Drugie z urządzeń do tworzenia wizji. Camera Obscura – ciemnia optyczna wymyślona przez Rogera Bacona, do której przez otworek w ścianie rzutowany był obraz widoku znajdujący się na zewnątrz

Themerson uważał, że niechlujstwo w sztuce jest ciekawsze niż porządek. Niechlujstwo z premedytacją, niechlujstwo kontrolowane, które jest twórcze. Dla przykładu, niechlujstwem było celowe porysowanie taśmy filmowej, umieszczenie kamery w złym miejscu, gubienie ostrości itp. Niechlujstwo jako środek wyrazu i zabieg artystyczny.

Poprzednik aparatu projekcyjnego, wynaleziony przez Josepha Antoine Plateau.

Avaton, czyli Audio-Visual One-To-One Normalizer. To pojęcie przedstawione przez Stefana Themersona do muzyki. Avaton to komponowanie muzyki poprzez rysowanie obrazów nutami na pięciolinii. Rysowanie kompozycji obrazkowych za pomocą nut, np. figur geometrycznych.